[1898-1954]

Tibor Harsányi

Tibor Harsányi (Magyarkanizsa, June 27, 1898 – Paris, September 19, 1954), Hongaar van geboorte, leefde meer dan de helft van zijn leven in Parijs en staat dan ook te boek als Frans componist.
In zijn tweede vaderland werd hij een van de leidende figuren van een componistencollectief dat voornamelijk bestond uit emigranten uit Oosteuropa, waarvoor de Franse componist de naam 'Ecole de Paris' bedacht. Hij omschreef ze als: "opmerkelijke jonge talenten, die elkaar vaak ontmoetten, Fransen, maar ook buitenlanders, die Parijs tot centrum hadden gekozen en die volledig in het aldaar heersende klimaat opgingen zonder hun eigen nationale karakter te verliezen" (Revue Musicale, 1929). Zij lieten zich van harte inspireren door de Franse geest en accepteerden tot op zekere hoogte de anti-Debussyaanse esthetica van 'Les Six' maar zij bezielden deze zuiver Franse eigenschappen met elementen uit de jazz en hun respectievelijke eigen achtergraond.
Al presenteerden zij zich tezamen in 1929 met de door Harsányi uitgegeven pianobundel Treize Danses, met bijdragen van 13 componisten onder wie Martinu (Tsjechië), Tansman (Polen), Mihalovici (Roemenië) en Schulhoff (Tsjechië), de 'Ecole de Paris' was nooit meer dan een losse groep componisten die volledig onafhankelijk van elkaar hun eigen weg gingen.
Harsányi vestigde zich in Parijs in 1924, nadat hij enkele jaren in Nederland had gewoond. Hij trad veelvuldig op als pianosolist in binnen- en buitenland en was een van de mede-oprichters van de 'Société Triton', een organisatie die kamermuziek propageerde.
Internationale bekendheid als componist verwierf hij na de uitvoering van een van zijn werken op het ISCM-Festival in Wenen (1932). Maar de Tweede Wereldoorlog, tijdens welke hij teruggetrokken in Zuid-Frankrijk leefde, wierp hem terug in de anonimiteit. Ondanks enkele na-oorlogse successen (ISCM Salzburg 1946, Prix d'Italia 1948), stierf Harsányi arm en vergeten.

Zoals ook bij zijn leermeester Zoltan Kodály het geval was, voerden in Harsányi's muzikale taal elementen uit de romantiek en de Hongaarse volksmuziek aanvankelijk de boventoon. In zijn Parijse jaren ontwikkelde Harsányi zich echter spoedig tot een neo-classicist met een soberder en strenger idioom. Zijn affiniteit met de jazz bracht een grote ritmische vitaliteit in zijn werk en in de beheersing van de kunst van het contrapunt deed hij niet onder voor Hindemith.
De Ebony Band voerde diverse stukken van Harsányi uit en kreeg van zijn in London wonende en met een Britse zeeadmiraal getrouwde dochter, toestemming tot het arrangeren van enkele werken.

W.H.